Abdijsite Ter Doest onthult zijn geheimen!
Vandaag blijft er van de middeleeuwse abdij van Ter Doest, gesticht in de 12e eeuw, enkel nog de monumentale schuur overeind. Het was een zusterabdij van de abdij Ter Duinen in Koksijde en kende lang een bloeiende periode. De hoeve en kapel aan de toegangsdreef van de erfgoedsite dateren uit de 17de eeuw en zijn opgebouwd met restanten van de oorspronkelijke abdij.
Uit geofysisch onderzoek van de UGent blijkt nu dat de ondergrondse restanten van de historische abdij Ter Doest in Brugge opvallend goed bewaard zijn. Het onderzoek gebeurde in opdracht van de Provincie West-Vlaanderen.
Foto: Toerisme Brugge / Jan D’Hondt
Een interessante site met vele betrokken partners
Na een periode van tanende interesse, is de site van Ter Doest aan een herwaardering toe. Een sterke aanzet voor deze hernieuwde focus is het landschapsbeheerplandat in 2013 opgemaakt is. Voor dat plan is een actualisering voorzien met vooral de uitvoering van een aantal beheerwerken om de landschapselementen zoals bomendreven te herstellen en goed te onderhouden. Ter Doest is een evenwichtsoefening in landschap- en natuurbeheer, actieve landbouw en erfgoed (zowel bovengronds als ondergronds).
Er zijn veel partners die betrokken zijn met de site Ter Doest. Om te beginnen is de kathedrale kerkfabriek van Sint-Salvators de eigenaar van de site uitgebaat door de pachtersfamilie Dendooven reeds voor meerdere generaties lang. De provinciale en stedelijke overheden zijn ook betrokken partijen, net als het Vlaamse agentschap Onroerend Erfgoed dat de regelgeving inzake landschappelijk, archeologisch en bouwkundig erfgoed opvolgt. Organisaties zoals het Regionaal Landschap, Raakvlak, Natuurpunt en het toerismebedrijf Westtoer hebben elk een specifieke rol.
Het onderzoek
De bovengrondse resten zijn dus beperkt, maar het vermoeden was dat ondergronds nog heel wat archeologische resten te vinden zouden zijn. Recent onderzoek in opdracht van het provinciebestuur brengt aan het licht dat de restanten van de 900 jaar oude abdij opvallend goed bewaard gebleven zijn. Net onder het oppervlak is het volledige grondplan van de abdij af te lezen, wat wijst op de aanwezigheid van muurresten, fundamenten en vloeren. Dat ontdekten archeologen van de Universiteit Gent door middel van geofysische metingen: met een quad en geofysische sensoren scanden ze de weiden ten oosten van de abdijschuur, als voorbereiding van beheerwerken aan de erfgoedsite.
De metingen leverden heel veel informatie op. Over het hele studiegebied troffen we sporen aan die op archeologische restanten kunnen wijzen. Het toestel meet op verschillende manieren, en in nagenoeg alle geofysische datalagen zijn sporen te zien. Het gaat dan bijvoorbeeld over grachten of greppels met een menselijke oorsprong (in de elektrische metingen) als over baksteen muurwerk, vloeren of funderingen (in de magnetische metingen), op verschillende dieptes. De aangetroffen sporen in de centrale weide sluiten duidelijk aan bij het standaardplan van een cisterciënzer abdijcomplex met aanwijzingen, onder andere, voor de mogelijke abdijkerk, het klooster met pandgang met ten oosten daarvan indicaties voor een sacristiegebouw en kapittelzaal, en een mogelijk bijkomende kleine pandgang dat door een oost-west lopende gang verbonden is met het grote klooster.
Het is opvallend dat de sporen al net onder het oppervlak starten, meestal al vanaf 15 cm diepte. Daarnaast blijkt ook uit de magnetische metingen dat de archeologische sporen mogelijk zeer goed bewaard zijn gebleven, wat we kunnen afleiden uit de scherpe aflijning van de sporen in de dataset. Dit alles maakt dat de aangetroffen resten van de Cisterciënzerabdij van Ter Doest, en zelfs van mogelijke oudere bewoning op de site, een uniek historisch, archeologisch en wetenschappelijk gegeven vormen.
Dit onderzoek toont aan dat de vermoede abdijresten overduidelijk aanwezig zijn (niet zichtbaar met het blote oog maar op geringe diepte) en geeft een aantal kansen aan voor verder onderzoek, ontsluiting en valorisatie van de site Ter Doest. Dit zal gebeuren in afstemming met vermelde betrokken partijen, in eerste instantie met Raakvlak, het agentschap Onroerend Erfgoed en het Regionaal Landschap, onder wetenschappelijke begeleiding van de UGent.
Wil je nog meer resultaten bekijken? Surf dan naar de website van de Universiteit Gent!
Open Monumentendag 2022
Het doel is om met Open Monumentendag op 11 september ’22 meer in detail in te gaan op deze resultaten en deze toegankelijk te maken voor het brede publiek aan de hand van allerlei boeiende activiteiten. Wordt dus vervolgd!