Romeinse puzzelstukjes

Onder de Sint-Pietersbandenkerk zijn in het verleden resten opgegraven van een Romeinse constructie van een zekere status, maar over de functie (militair of religieus) zijn nog veel onduidelijkheden. Ook ten zuiden van de kerk zijn Romeinse sporen uit de 2de en 3de eeuw na Christus opgegraven. Een van de vragen bij aanvang van dit omvangrijke archeologische onderzoek is of er overal in de Torhoutse stadskern Romeinse sporen onder de grond zitten of als die zich enkel concentreren rondom de kerk.

Tot nu toe werden tijdens deze fase van het onderzoek nog geen overduidelijke Romeinse sporen aangetroffen. Toch getuigen enkele losse vondsten van de Romeinse aanwezigheid in Torhout. Al tijdens het vooronderzoek werden enkele Romeinse muntjes gevonden en ook tijdens deze fase van de opgravingen vonden de archeologen op het hoogste stuk op de Markt Romeinse vondsten. Zo vonden ze een Romeinse As (een munt) uit de 2e eeuw na Christus met het gezicht van een bebaarde keizer op een van de zijden en twee Romeinse scherven. Een van de scherven is de bodem van een terra sigillata kom (luxueus aardewerk met een typisch stempelmotief), waarschijnlijk uit Oost-Gallië, van zo’n 1800 jaar oud. 

Fig. 1: Romeinse munt (foto: RAAP België)

Middeleeuws Torhout: straten en structuren

Op het plein aan het Vrijetijdshuis werden grondsporen van houten palen van een gebouw uit de 11de -12de eeuw gevonden. De sporen wijzen duidelijk op meerdere fases van houtbouw. De vol middeleeuwse structuren waren niet enkel in hout gebouwd. In het midden van het plein werden funderingen van een vierkante structuur gevonden in veldsteen (soort natuursteen) en gele baksteen uit de 13de of 14de eeuw. Het is verleidelijk om deze in verband te brengen met vroege marktstructuren en constructies. De archeologen hopen dat de verwerking van de vondsten hier duidelijkheid rond zal brengen.

Op de rand van de Markt werd een middeleeuwse gracht onderzocht die een sterke organische vulling had. In de gracht vonden de archeologen onder andere dierlijke beenderen, scherven van aardewerk, stukjes leer en takjes. Er werden stalen genomen van de gracht om een betere datering te verkrijgen en te achterhalen welke bomen en planten er in de omgeving groeiden in de middeleeuwen.

Over heel het plein zijn duidelijke ophogingslagen zichtbaar doorheen de middeleeuwen. In een van de werkputten was een opeenvolging van vloerniveautjes te onderscheiden, die mogelijk uit de 13de eeuw dateren. Op één plaats wijst de vondst van tegels op een mogelijke haard.

Over het hele traject van de Zuidstraat en op een deel van de Markt troffen de archeologen overduidelijke restanten van begraven middeleeuwse straatlagen aan. Het gaat om straten uit veldsteen (een type natuursteen) met een greppel, afgewisseld met dikke organische pakketten. Op de laagst gelegen stukken van de Zuidstraat liggen deze pakketten erg ondiep, maximum 70 centimeter onder het huidige wegdek. Naar de hoger gelegen Markt toe, liggen de sporen dieper en worden de ophogingspakketten stelselmatig dikker.

Er zijn vier à vijf fases te herkennen in deze middeleeuwse straten. De eerste fase werd vermoedelijk aangelegd om vaste grond onder de voeten te hebben en bestaat uit een dikke organische laag met takken en ander natuurlijk materiaal, gevolgd door een eerste veldstenen straat, een volgende pakket, straat,… De Zuidstraat en de Markt werden vermoedelijk niet in één fase opgehoogd omdat de pakketten verschillende diktes kennen en de manier van steenleggen verschild (o.a. visgraatmotief). Wie deze straten van dichterbij wil bekijken, kan terecht op de webpagina van RAAP België waarop een 3D-model van een van de straten te zien is. De vroegste sporen van deze straten dateren uit de 11de-12de eeuw. Het aanleggen van deze veldstenen wegtracés vergde veel werk en duidt op het belang van het plein in de middeleeuwen.

Fig 2. Middeleeuwse weg (foto: RAAP België)

Munten, schoenen en andere vondsten

Tussen de stenen op de middeleeuwse weg, maar ook tussen de verschillende pakketten die gevormd zijn doorheen de tijd, vinden de archeologen veel voorwerpen die de middeleeuwse Torhoutenaar verloren is op straat. Een groot deel daarvan zijn metaalvondsten zoals messen, een pijlpunt (eind 12de eeuw), verschillende munten (waaronder enkele zeldzame exemplaren uit de Champagnestreek), rekenpenningen, gespjes, versiering van paardentuigage, versieringen van kledij,…

Opvallend is dat er al een groot aantal leren schoenzolen gevonden werd, naast ook hoefijzers (schoenen van paarden) en andere vondsten die wijzen op paarden zoals een deel van een verguld ruiterspoor. Naast schoenen werden ook andere grote lappen leer gevonden, die nog verder onderzocht moeten worden.

Andere vondsten die in de (ruime) middeleeuwen kunnen gedateerd worden, zijn de vele scherven aardewerk, botmateriaal en glasfragmenten. De vele munten en vondsten met oorsprong verspreid over Noordwest-Europa zijn wellicht in verband te brengen met het jaarmarktenverleden van de stad. Wie benieuwd is naar de vele vondsten, kan elke twee weken de meest intrigerende bekijken in de vitrinekast van het Vrijetijdshuis.

Fig. 3: Schoenzool en middeleeuwse weg (foto: RAAP België)

Meer recente geschiedenis

In een van de werkputten werden de resten van een vierkanten gebouwtje ontdekt, met muren in gele baksteen. De functie van de kleine structuur is nog onbekend, maar het dateert waarschijnlijk uit de 15de of 16de eeuw.

Daarnaast werden ook veel kuilen aangetroffen met daarin verbrande leem. Dit is waarschijnlijk afval van verbrande huizen dat gedumpt werd in afvalkuilen, dat mogelijks te linken is aan een stadsbrand in de 16de eeuw.

Verspreid over het plein werden de resten van kelders en funderingen gevonden van 19de en 20ste-eeuwse huizen die zeer recent op de Markt stonden. De resten van deze gebouwen kunnen gelinkt worden aan de huizen die te zien zijn op oude kadasterplannen.

Dicht bij het Vrijetijdshuis trokken twee houten palen al heel wat belangstelling. Met behulp van de Torhoutenaar werden deze geïdentificeerd als de palen van de toren van de lokale brandweer om brandweerslangen te laten drogen in de 20ste eeuw.

De komende weken

De komende weken graven de archeologen verder vanaf het kruispunt van de Zuidstraat tot aan het Vrijetijdshuis. Daarna wordt de zone van de Gevangenisstraat tot aan de Groentenmarkt onderzocht. Vanaf april onderzoeken ze de zone aan het kerkhof, waarbij tijdens het vooronderzoek een deel van het oude kerkhof werd aangesneden.

Meer info over de stadskernvernieuwing in Torhout vind je hier.