Loden grafkist gevonden op BRUSK-opgraving
Ontdekkingen waarvan archeologen gaan duizelen: de opgraving van de verdwenen Eekhoutabdij in Brugge levert een veertiende-eeuwse loden grafkist op
Sinds eind mei graaft een archeologisch team van Raakvlak langs de Eekhoutpoort in Brugge op de toekomstige locatie van de tentoonstellingshal BRUSK. De opgraving ligt op de vroegere speelplaats van de kleuter- en lagere afdeling van het Sint-Andreasinstituut, tevens de locatie van de verdwenen Eekhoutabdij. Daarbij kwamen al enkele mooie vondsten aan het licht, zoals de grafkelder van abt Nicolaas van Troostenberghe (zie eerder nieuwsbericht). Maar de resultaten van de afgelopen weken, doen de archeologen echt duizelen.
Nico Blontronck, schepen: “Al wekenlang kijk ik geboeid naar de archeologen die nu eens fijn met de borstel en dan eens ruw met de drilboor ons verleden bloot leggen. Meer dan 600 jaar geschiedenis lag 200 jaar begraven onder een speelplaats en nu toont dit uniek stukje Brugse geschiedenis zich in al haar schoonheid.”
De oudste sporen van de Eekhoutabdij
In tegenstelling tot andere historische steden, zijn religieuze instellingen laatkomers in Brugge. De Eekhoutabdij is een iconische site en de oudste abdij in de Brugse binnenstad. Haar oorsprong is gehuld in mysterie: op een eiland tussen verschillende Reie-armen woont rond 1050 een heremiet of kluizenaar genaamd Everelmus. Hij bouwt er een kerk gewijd aan Sint-Bartholomeus. Hoewel dit verhaal als een legende beschouwd wordt, hebben de archeologen op basis van mechanisch booronderzoek een voordien ongekende, opgevulde Reie-arm ontdekt. Samen met de Dijver is de plek dus omsloten door water!
Vanaf de twaalfde eeuw is meer zekerheid. In 1149 schenkt Graaf van Vlaanderen Diederik van de Elzas – die het Heilig Bloed naar Brugge bracht – een domein ten zuiden van de Burg aan de abdij. De religieuze gemeenschap bouwt hier een kapel. Ook uit deze periode hebben de archeologen sporen ontdekt: imposante muren opgebouwd uit veldstenen. Deze bouwtechniek is typerend voor de twaalfde eeuw. Deze Romaanse kapel was 14 m lang en 9 m breed. Je kan die oudste kapel het best vergelijken met de Sint-Basiliuskapel, de benedenkapel van de Basiliek van het Heilig Bloed.
In de veertiende eeuw wordt de kapel uitgebreid tot een abdijkerk. Met steunberen en sierlijk raamwerk, typisch voor een gotische kerk. Vierhonderd jaar later, rond 1800, wordt de abdij opgegeven en gesloopt. Archeologen ontdekten in de latere, negentiende-eeuwse funderingen een gigantische collectie gebeeldhouwde, gotische bouwelementen van de gesloopte abdij. Zo kunnen ook de bovengrondse delen van de gebouwen gereconstrueerd worden.
Belangrijke begraafplek
Maar, de muren en bouwelementen zijn niet de enige getuigen van de verdwenen abdij. In de abdijkerk is 600 jaar lang gezongen, gebeden en begraven. En het was een zeer populaire kerk om begraven te worden, blijkt uit de voorlopige resultaten van de opgraving. Het zijn cijfers waarvan de archeologen stil worden: twaalf grafkelders met twintig begravingen, waaronder de geïdentificeerde graven van vier abten en twee burgemeesters van Brugge. Ook anonieme graven van kinderen, prachtige grafgiften zoals vier met edelstenen bezette ringen en twee kruisjes getuigen van het grote belang van de abdijkerk.
Dankzij informatie uit archieven konden een aantal graven geïdentificeerd worden. Het oudste graf dat gevonden werd, is dat van abt Lambert, gestorven in 1163. Ook van zijn opvolgers Antoin de Mil, gestorven in 1438, Nicolaas van Troostenberghe, gestorven in 1654 en Joseph Creagh, gestorven in 1708 zijn de begraven resten gevonden. Twee burgemeesters van Brugge en hun vrouwen kozen de kerk van de Eekhoutabdij als laatste rustplaats: Alexander de Meulenaere (1587-1660) en zijn vrouw Jacoba d’Agua en François de Stappens (1655-1716) en zijn vrouw Anne-Barbe vander Woestijne.
Dirk De fauw, burgemeester: “Twee van mijn voorgangers ontdekt op deze iconisch plek in hartje Brugge. Ik moest even gaan zitten toen ik het hoorde. Het getuigt van de liefde van een burgemeester voor zijn stad en van het belang van de verdwenen Eekhoutabdij.”
Pascal Ennaert, voorzitter Raakvlak: “De restanten van de Eekhoutabdij geven duidelijk vele geheimen prijs. Archeologische sites blijken eens te meer plekken te zijn waar de menselijke relicten mede door de archieven een naam kunnen krijgen en de mythes een belangrijke bron van waarheid blijken. Op deze site worden ontbrekende puzzelstukken van Brugges rijke geschiedenis gelegd. Dat moet elke Bruggeling raken.”
Een loden grafkist, de laatste rustplaats van een bijzonder persoon
En toen moest het mooiste nog komen. In het koor van de abdijkerk ligt een in elkaar gevallen, dubbele grafkelder. De grafkelder is prachtig beschilderd in een stijl die typisch is voor de veertiende eeuw. Als het archeologisch team de puinblokken met veel moeite kan verwijderen, valt hun mond open. In één van de grafkelders ligt een loden grafkist.
Een loden kist is een voorrecht dat enkel gereserveerd is voor de top van de bevolking. Het is bijzonder duur, maar het lichaam wordt beter bewaard. Het is een traditie die vandaag nog doorleeft: ook Koningin Elizabeth II is begraven in een kist bekleed met lood. Die goede bewaring is enorm waardevol voor archeologen en natuurwetenschappers: het is een kist die tonnen informatie bevat over de overleden persoon en zijn leefwereld, het veertiende-eeuwse Brugge.
Matthias Diependaele, Vlaams minister van Onroerend Erfgoed: “De kist zal dan ook worden gelicht en geopend in het bijzijn van een team specialisten. Aan de hand van de vondsten hopen archeologen te achterhalen wie de overleden persoon is, die op zo’n bijzondere en geprivilegieerde manier is begraven. Als minister van Onroerend Erfgoed ben ik dan ook bijzonder benieuwd wat de archeologen zullen aantreffen bij het openen van de kist.”
Verder onderzoek
Het team werkt hard door, zodat deze uitzonderlijke ontdekkingen zo goed mogelijk gedocumenteerd kunnen worden voor de bouwwerken starten op deze locatie. Maar dat is pas het begin. Straks zullen alle vondsten worden gewassen en geregistreerd en zullen specialisten en natuurwetenschappers zich over de uitzonderlijke resten buigen. Op die manier wordt deze tot voor kort verborgen schat uit het verleden geopend voor iedereen. Het uiteindelijke doel is de stoffelijke resten opnieuw te begraven, zoals ze het gewild hadden.
Dieter Verwerft, archeoloog: “Dit voelt echt als een once-in-lifetime moment. Niet alleen voor mij als archeoloog, maar ik merk ook echt dat iedereen meeleeft. Elke dag vertrekken we opgewonden naar ons werk, benieuwd welke ontdekkingen we zullen doen… en het beste moet nog komen wanneer we de loden kist openen. Als wij hard ons best doen en de juiste mensen rond ons verzamelen, kunnen we hier geschiedenis schrijven en deze schatkist van het verleden voor iedereen openen.”