Klokkengieterij opgegraven nabij St-Annakerk
Klokkengieterij opgegraven nabij St-Annakerk
De omgeving van de St-Annakerk wordt dit jaar grondig opgefrist, daarbij hoort ook het aanleggen van een gescheiden rioleringsstelsel. Zoals zo vaak in de binnenstad van Brugge worden deze werken voorafgegaan door archeologisch onderzoek. Sinds midden augustus graven de archeologen van RAAP België een eerste zone op, meer bepaald tussen de Joost de Damhouderstraat en de Jeruzalemstraat. Het einde van deze eerste fase is voorzien tegen 16 september 2022.
Tijdens dit onderzoek zijn rondom de kerk al 360 skeletten opgegraven die dateren uit de 16de tot en met de 18de eeuw. Het aantreffen van deze menselijke resten is echter niet verwonderlijk, gezien de locatie van de opgravingszone net naast de kerk. In de laatste week is daarbovenop een bijzondere vondst aan het licht gekomen, namelijk de resten van een klokkengieterij!
Klokken zijn nauw verbonden met de kerk. Tot op vandaag is het luiden van de kerkklokken één van de meest herkenbare geluiden in een kerkomgeving. Gelovigen worden zo opgeroepen tot gebed, maar ook voor een huwelijksviering of begrafenis luiden de klokken. Zo’n klok is een zwaar en delicaat object. Hierdoor worden de grotere exemplaren in de loop van de geschiedenis telkens zo dicht mogelijk bij de kerk gefabriceerd, of soms zelfs binnen in de kerk. Desondanks werden nog nooit eerder resten van een klokkengieterij aangetroffen in het Brugse! We kunnen hier dus spreken van een primeur!
De klokkengieters hadden geen ambacht of gilde maar dit was gedurende het ancien régime een stedelijke onderneming. Hoe het fabriceren van zo’n klok in z’n werk gaat, is een gekend procedé. Bovendien zijn er vandaag de dag nog enkele bedrijven die op dezelfde eeuwenoude manier werken.
Er wordt in eerste instantie een verdiepte werkzone (een kuil) gegraven. In die kuil worden vervolgens mallen gemaakt. De kuil dient om het werk van de klokkenmakers te verlichten. De grote hoeveelheden gesmolten brons waaruit de klokken worden gemaakt, giet je namelijk makkelijker naar beneden. Een mal bestaat uit twee delen. Allereerst wordt een binnenmal gemaakt die bestaat uit een kern van bakstenen en ervoor zorgt dat de klok hol is. Deze binnenmal wordt daarna besmeerd met leem/klei. Het profiel van de klok wordt vervolgens bepaald door een houten sjabloon die rond een centrale as draait en zo de overtollige leem/klei verwijderd. Het resultaat hiervan krijgt de naam ‘valse klok’. Deze valse klok heeft de exacte dimensies van de latere bronzen klok. Rondom deze binnenmal en valse klok wordt een buitenmal (lemen mantel) opgebouwd. Eens dit proces heeft plaatsgevonden en de valse klok is verwijdert, kan de gesmolten brons er worden ingegoten en stollen. De buitenmal wordt uiteindelijk kapot geslagen en enkel de bakstenen basis blijft bewaard. Het zijn net deze basissen (voorlopig drie) die rondom de Sint-Annakerk werden teruggevonden.
Pascal Ennaert, voorzitter Raakvlak:
“Wat betreft de ouderdom van deze vondst, is het op dit moment nog gissen. Toch is het mogelijk al even twee opties aan te halen. Enerzijds zouden ze een gelijke datering kunnen kennen als de eerste bouwfase van de Sint-Annakerk in 1500. Een tweede mogelijke datering is de 17de eeuw. Toen werd namelijk de kerk herbouwd nadat ze in de 16de eeuw was verkocht en deels gesloopt.”
Nico Blontrock, schepen van cultuur voor Brugge:
“In de kerkrekeningen van Sint-Anna in 1624 vinden we tweemaal schriftelijke bewijzen terug die gaan over de betalingen voor kerkklokken. De rekeningen spreken in totaal over 130 ponden groot, wat toen een aanzienlijk bedrag was. Om even de vergelijking te maken: de jaarhuurprijs van een mooie, goed gelegen patriciërswoning in de binnenstad bedroeg in dezelfde periode zo’n 20 ponden groot. Om een exacte datering van de gevonden basissen te kunnen bepalen zal verder labo-onderzoek van de houtskool nodig zijn.“
Ondanks deze mooie vondst en de grote hoeveelheid menselijke resten waren de archeologische werken binnen de geplande termijn klaar en hebben de werken alvast hierdoor geen vertraging opgelopen.
Bekijk zeker ook het filmpje over de opgraving aan de St-Annakerk en het filmpje over de klokkengieterij.
Rechts: resten van de klokkengieterij